Chùa Giải Oan

Yên Tử là một quần thể các di tích lịch sử lưu giữ nhiều chứng tích và giai thoại lịch sử, văn hóa Phật giáo qua các triều đại phong kiến của nước ta. Chùa Giải Oan là một trong những ngôi chùa huyền thoại lưu giữ một giai thoại đẹp nhưng cũng rất đỗi bi thương về cuộc đời vị vua hiền đức đời Trần – Phật Hoàng Trần Nhân Tông đã tu thành chính quả nơi ở vùng đất linh thiêng này.

Chùa Giải Oan – công trình nghệ thuật, điêu khắc cổ

Kiến trúc bên ngoài

Kiến trúc chùa Giải Oan là một công trình điêu khắc cổ có giá trị văn hóa – nghệ thuật rất lớn, kế thừa được tinh hoa nghệ thuật qua các triều đại phong kiến của đất nước. Chùa được xây dựng theo dạng hình chữ ” Đinh “, kết cấu cột trụ, xà bằng bê tông cốt thép đặc biệt chắc chắn. Phần mái lợp ngói, giữa nóc có dòng chữ bằng Hán tự “Giải Oan Hồn Tự” ( tức chùa Giải Oan). Hai bên mái và đầu đao đều được điêu khắc hình rồng cuộn vân mây uốn lượn, trông vô cùng uyển chuyển và mềm mại. Nhìn từ xa trông như hình dáng một con rồng đang cuộn trong những đám mây.

Điêu khắc bên trong

Tường chùa xây gạch đỏ không trát, sân chùa xây bằng gạch bát tràng. Cửa đóng bằng gỗ lim, kết cấu theo kiểu “Thượng song hạ bản”. Tất cả đều được trạm trổ hoa văn rất tinh tế, bên song dưới trạm trổ hoa văn “Long, Ly, Quy, Phượng”, “Tùng, Cúc, Trúc, Mai”, bốn góc có hoa văn “Phúc Thử” (con dơi ), ngụ ý mang lại may mắn, phúc lành. Trước cửa ra vào chùa có một lầu hương cao 3,2m, chiều dài 1,8m, chiều rộng 0,8m được chống bằng 4 cột trụ. Mái cong 2 tầng đều được trạm trổ hoa văn thời cổ đại.

Không gian chính Chùa Giải Oan

Không gian chính trong chùa được bài trí theo chùa Việt và Phật giáo Đại thừa. Chùa được 3 khu chính : Khu tiền đường, chính cung Điện Mẫu và nhà thờ Tổ.

Tiền đường

Bên trái thờ Ban Đức Chúa Ông, Hộ pháp Khuyến thiện, bên phải thờ Hộ pháp Trừng ác, Ban Đức Thánh Hiền. Thượng điện tượng thờ  được bài trí 7 cấp: cấp trên cùng là Tam Thế Phật; cấp thứ hai là Di Đà Tam Tôn gồm các pho tượng  A-Di-Đà ở giữa, Quan Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát ở hai bên; cấp thứ ba là tượng Tuyết Sơn ở giữa, Bồ Tát và Dược Vương Bồ Tát ở hai bên; cấp thứ tư là Phật Thích Ca thuyết pháp ở giữa, Văn Thù Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát ở hai bên; cấp thứ năm là Quan Âm Chuẩn Đề (Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn); cấp thứ sáu là Tam Tổ Trúc Lâm; cấp thứ bảy là Đức Phật  Niết bàn và Toà Cửu Long.

Chính Cung Điện Mẫu

Chính cung thờ Đức Mẫu Nguyên Thánh Thiên Cảm Hoàng Thái Hậu (là thân mẫu của Phật Hoàng Trần Nhân Tông) và đây cũng là ngôi chùa duy nhất thờ vị đức bà này. Bên trái thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn (Quốc Trượng của Phật Hoàng Trần Nhân Tông). Ngoài ra bên phải là ban thờ Tam Tòa Thánh Mẫu theo tín ngưỡng, văn hóa nhân gian truyền thống của người Việt.

Nhà thờ Tổ

Được chia thành 5 gian hình thiết kế dạng hình chữ ” Nhất ” thờ Tượng Tổ Bồ Đề Đạt Ma, Tam Tổ Trúc Lâm và Tổ sư trụ trì chùa. Mái lợp bằng ngói mũi hài, cửa cũng bằng gỗ lim và đều được trạm trổ hoa văn tứ quý  “Tùng, Cúc, Trúc, Mai”.

Nguồn gốc sự hình thành chùa Giải Oan

Điển tích của tên gọi

Theo điển tích được ghi chép lại thì khi vua Trần Nhân Tông nhường ngôi vị, lên núi xuất gia tu hành. Vua kế vị là Trần Anh Tông vì thương xót không muốn để vua cha đi tu nên đã âm thầm sai các cung tần mỹ nữ đến hầu hạ, can ngăn. Nhưng một lòng hướng đạo Trần Nhân Tông đã cho các cung nữ quay về với triều đình hoặc trả về quê cũ làm ăn. Nhưng một cũng để tỏ lòng trung với vua mà số cung tần mỹ nữ ấy đã gieo mình xuống dòng suối Yên Tử tự vẫn.

Trong số đó có một số người may mắn sống sót đã được vua Trần cấp đất, cấp ruộng và hỗ trợ xây dựng nhà cửa dưới chân núi sinh sống, dần lập thành làng lấy tên là thôn Năm Mẫu. Còn số cung nữ bị chết dưới suối vua đã cho lập đàn tràng cúng tế để giải oan cho linh hồn của họ.

Quá trình hình thành và xây dựng

Tại nơi cúng tế hương hồn các cung nữ, nhân dân đã dựng chùa lấy tên là chùa Giải Oan và dòng suối nơi các cung nữ trẫm mình cũng mang tên đó như một nén nhang tưởng nhớ đến các cung nữ một lòng trung trinh với vua, với nước.

Từ đó hình ảnh ngôi chùa và dòng suối Giải Oan như một ranh giới giữa cuộc sống đời thường và sự nghiệp hành đạo, một dấu son lịch sử đánh dấu sự ra đời và phát triển của Thiền Phái Trúc Lâm. Đồng thời, cũng cho thấy tấm lòng nhân hậu, thương dân như con của vua Trần, mở ra một chân lý nhân bản và hết sức cao thượng, hướng tới sự phát triển bền vững của đất nước.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử thì ngôi chùa cũ đã bị tàn phá và hư hỏng nặng. Nhưng tương truyền ngôi chùa rất linh thiêng, được người dân nơi đây vô cùng sùng kính nên đến những năm 1994 – 1997 sư thầy Thích Diệu Như và ban quản lý Yên Tử đã huy động nguồn ngân sách nhà nước và tiền công đức của các Phật tử thập phương để xây dựng lại chùa dựa trên nền móng của ngôi chùa cũ.

Di chuyển trên chùa  Giải Oan

Nằm ngay cửa ngõ trung tâm khu di tích lịch sử và rừng quốc gia Yên Tử. Từ  chùa Giải Oan du khách co thể đi bằng cáp treo hoặc đi bộ khoảng 1.630m độ dốc cao dần qua Đường Tùng, Hòn Ngọc, Tháp Tổ để tới chùa Hoa Yên lễ Phật và hành hương lên thượng sơn lên chùa Một Mái, Chùa Bảo Sái, chùa Vân Tiêu, Tượng An Kỳ Sinh, Bảo Tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông, Bia Phật, Cổng Trời và Chùa Đồng.

Ngay trước chùa suối Giải Oan, dòng suối nước trong suốt, êm đềm và rất hiền hòa. Trong chùa quanh năm khói hương nghi ngút. Đặc biệt, cảnh trí nơi đây rất thanh tịnh, hữu tình, nâng bước chân người viễn khách như Đức Phật luôn tìm cách nâng niu, che chở cho con người. Có nhà thơ Vũ Xuân Hồng khi tới đây đã tức cảnh sinh tình, xuất khẩu thành thơ :

Cầu mong đời bớt oan khiên
Cho nên hậu thế xây lên ngôi chùa
Đất trời vần vũ nắng mưa
Đời người may rủi được thua thăng trầm
Nhớ câu Phật ở tại tâm
Từ Bi Trí Tuệ phép màu cởi oan