H’ Mông là một dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ cao so với dân số các dân tộc ít người và thường cư trú ở các tỉnh vùng núi cao của nước ta. Cao nguyên Hà Giang là một trong những địa bàn sinh sống lâu đời của người H’ Mông. Vì vậy, đặc trưng văn hóa của người cư dân đậm đà bản sắc truyền thống, đặc biệt là văn hóa ẩm thực. Vậy, dân tộc H’ Mông có những đặc sản và những món ăn ngon nào? Hãy cùng TRIPMAP tìm hiểu ngay dưới đây.
Khám phá đôi nét về người H’ Mông và văn hóa ẩm thực H’ Mông
Đôi nét về người H’ Mông Hà Giang
Người dân tộc Mông chiếm phần lớn trong dân số Hà Giang và được chia thành hai nhóm Mông Trắng và Mông Hoa. Người Mông ở đây nổi tiếng với nông nghiệp canh tác theo nương đá để trồng ngô, trồng lúa và các loại hoa màu đa dạng khác nhau. Trang phục truyền thống độc đáo, có màu sắc sặc sỡ rất bắt mắt. Phụ nữ gồm có một áo cánh, váy và thắt lưng cùng áo xẻ ngực có yếm lửng, xà cạp…Váy của họ thường có hình nón cụt và có khi lại là váy ống. Khi mặc được xếp lại ở hai bên hông còn trang phục của nam giới khá đơn giản. Hầu hết trang phục được tự dệt thủ công bằng thổ cẩm nên người Mông rất tự hào về trang phục truyền thống của mình. Người Mông có nhiều tín ngưỡng linh thiêng và phong tục tập quán khá đặc biệt.
Văn hóa ẩm thực H’ Mông
Có thể nói người H’Mông là chủ nhân của rất nhiều món ăn ngon với hương vị đặc trưng, khác biệt. Dựa trên nền kinh tế chủ yếu là nông nghiệp tự canh tự tác, nguyên liệu chủ yếu của ẩm thực đến từ các nông phẩm như gạo nếp nương, gạo tẻ, ngô, ớt, thịt động vật… qua cách chế biến cầu kỳ, độc đáo dần tạo nên những món ăn ngon mới lạ cho du khách.
Sự hấp dẫn của các món ăn chính là sự tươi ngon tự nhiên không pha trộn bất kỳ hóa chất hay phẩm màu nào của nguyên liệu và hương thơm của của các thảo dược núi rừng cộng với cách chế biến dân dã, truyền thống đã mang đến một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng.
Các món ăn truyền thống và đặc sản của H’Mông Hà Giang nên thử
Những món ăn truyền thống và đặc sản của H’Mông Hà Giang phải kể đến mèn mén, rượu ngô, thắng cố, bánh ngô, bánh láo khoái, bánh dày, ớt nướng, phở chua Bắc Hà…Mỗi món ăn đều có những hương vị riêng, khá ngon miệng, độc và lạ.
Bánh ngô
Đầu tiên phải kể đến món bánh ngô khá dân giã và trước kia à món ăn thường ngày của người dân khi lương thực thiếu thốn. Bánh ngô chủ yếu được làm từ ngô nếp, thơm và dẻo. Khi hạt ngô còn sữa, hái về đem tách hạt rồi cho vào cối đá xay nghiền thành bột.
Sau đó, họ bỏ bột ngô xay vào trong một chiếc túi treo lên cao để phần nước thoát ra ngoài còn bột ngô được giữ lại bên trong”. Sau đó người dân đặt túi bột ngô vừa xay vào đống tro bếp khoảng 2 ngày để tro bếp hút nước được nhanh hơn.
Khi thấy bột ngô trong túi đông lại, đem ra đánh tơi rồi cho một lượng nước vừa đủ vào đảo đều rồi tạo hình đem rán trên chảo cho chín vàng, có khi được bọc lá đem hấp chín. Ngày nay, bánh ngô được trộn thêm mật mía hay mật ong để tạo độ ngọt. Ai đến Hà Giang đã nếm thử món bánh tay chắc chắn sẽ không quên được vị ngọt bùi tự nhiên của ngô nếp nương và bàn tay khéo léo nặn những chiếc bánh nhỏ xinh, nhiều hình dáng những phụ nữ Mông.
Mèn mén
Món ăn này được ví như ‘cơm vàng’ của người H’Mông và đã được bình chọn là một trong 100 món ăn đặc sản Việt Nam vào năm 2020 – 2021 với cách chế biến khá công phu và cầu kỳ. Nguyên liệu chính là ngô tẻ, khi chế biến không thêm bất cứ gia vị nào và chế biến hoàn toàn thủ công nên thành phẩm có vị ngọt, bùi, dai ngon tự nhiên. Để có được món mèn mén ngon nhất thì phải trải qua rất nhiều công đoạn từ phơi ngô, tách hạt, lựa chọn hạt ngon, xay, giã, sàng bỏ mày sau đó lại trộn cùng nước theo tỉ lệ đem đi hấp chín làm hai lần. Và phải những người có kinh nghiệm lâu năm mới chế biến được chuẩn vị. Mèn mén được ăn chung với cơm trắng hay rưới mắm lên ăn đều rất hợp khẩu vị.
Thắng cố
Một món đặc sản tuyệt vời được chế biến từ thịt, xương và nội tạng động vật như ngựa, lợn, trâu, bò…đó chính là thắng cố. Điểm hấp dẫn của món ăn là vừa ăn vừa thổi, khi ăn chảo chảo vẫn để trên bếp đun, ăn đến đâu múc ra bát đến đó. Hương vị của thắng cố là sự kết hợp hài hòa giữ vị ngọt nguyên chất của thịt động vật rừng núi và các thảo dược, thảo quả, địa điền, quế, mắc khén, lá chanh nướng thơm, tán nhỏ, ướp vào thịt trước lúc đem xào. Đây trước kia được xem là món ăn khá xa xỉ và chỉ được ăn các ngày lễ hội, lễ ăn thề bảo vệ rừng, những ngày có đông người như hội làng, dòng họ, hay ở chợ phiên nhưng nay đã trở nên khá phổ biến. Ngồi thưởng thức vài miếng thắng cố, nhâm nhi chén rượu ngô trong không gian núi đồi cao nguyên lộng gió thì không còn gì bằng.
Rượu ngô
Có thể nói đây là đặc sản của người Mông nói riêng và của Hà Giang nói chung. Rất nhiều du khách tới đây đã nếm thử và mua nhiều về sử dụng hoặc làm quà biếu. Rượu có mùi thơm đặc biệt từ của men lá rừng, vị đậm đà của thóc nương, ngô nếp được ủ, lên men và chưng cất thủ công. Rượu ngô có màu vàng trong vắt, độ trong tinh khiết, hương thơm dịu nhẹ của 20 loại lá rừng và có vị ngọt tự nhiên của nguyên liệu. Ngày nay rượu ngô được người bán thêm rất nhiều hương liệu nên để tìm mua được sản phẩm truyền thống thì du khách nên mua ở nhà dân hoặc những điểm bán uy tín.
Bánh Dày
Bánh dày là món bánh cổ truyền của người Mông thường hay được chế biến trong các dịp lễ, tết. Bánh là sự hòa quên của xôi nếp nương giã nhuyễn, vừng rang và lòng đỏ trứng gà luộc chín. Bánh được nặn hình tròn và bọc trong lá dong xanh, khi ăn có thể hấp hoặc nướng chín. Tuyệt vời hơn khi chấm với mía đường hoặc mật ong. Bánh dày không đơn giản là một món ăn mà còn có ý nghĩa sâu xa biểu tượng cho tình yêu, sự thủy chung son sắt của trai gái người Mông. Bánh hình tròn tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời, là nguồn gốc sinh ra con người và vạn vật trên mặt đất.
Ớt nướng
Nghe đến tên món ăn này thì có vẻ không mấy mặn mà nhưng đằng sau đó là cả một câu chuyện về cuộc sống của cư dân vùng cao. Bởi địa hình khô cằn, canh tác khó khăn nên cuộc sống người dân khá thiếu thốn, món ớt nướng như một món gia vị tăng độ hấp dẫn cho bữa cơm chính để kích thích vị giác. Để làm món này, người ta dùng những quả ớt xanh đã già, cho vào bếp củi nướng chín, tới khi hơi cay bị xì hết ra thì bỏ ra, phủi sạch bụi than rồi giã nhuyễn cùng với muối hạt rang hay trộn mắm, nếu cầu kỳ hơn thì đem xào cùng mỡ ăn cùng cơm trắng. Nếu ai có cơ hội ghé thăm cộng đồng người Mông hãy thử hương vị của món ót nướng dân dã này để cảm nhận được vị ngọt, hơi cay của ớt rừng.
Phở chua Bắc Hà
Phở chua được xem là món ăn dân dã, giản dị nhưng đậm đà, chứa đựng nét văn hóa của người dân vùng cao. Những sợi phở thơm ngon từ gạo địa phương đặc biệt là tàu xì, dai và mềm vừa phải đặc biệt có màu nâu đỏ kết hợp hài hòa với vị giòn của lạc, vị chua dịu nhẹ của nước dùng và dưa chua, vị dai mềm của thịt rừng, vị cay của tương ớt, vị thơm nồng của rau húng, tạo nên vị ngon lạ miệng.
Trên đây là review những món ăn truyền thống và đặc sản của người H’ Mông ở Hà Giang mà bạn khi có cơ hội ghé qua nhất định phải thử một lần để cảm nhận được hương vị ngon khác lạ cũng như thấu hiểu hơn về cuộc sống bình dị của người dân nơi đây. Tuy với những điều kiện tự nhiên không mấy thuận lợi nhưng vẫn kiên cường bám đá, giữ làng sinh sống lâu đời sản sinh ra những giá trị văn hóa độc đáo trong đó có văn hóa ẩm thực đã hấp dẫn rất nhiều thực khách.
