Hà Giang không chỉ nổi tiếng với những cảnh đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, mà còn là nơi diễn ra nhiều lễ hội truyền thống độc đáo và phong phú. Lễ hội ở Hà Giang là minh chứng cho sự đa dạng văn hóa và là cơ hội để du khách hiểu rõ hơn về cuộc sống, tập quán và nét đặc trưng của các dân tộc vùng cao. Đây là dịp để du khách có thể thưởng ngoạn những điệu múa, bài hát truyền thống và thưởng thức những món ăn đặc sản vùng cao, đồng thời chứng kiến sự giao lưu văn hóa giữa các dân tộc thiểu số. Lễ hội ở Hà Giang chính là nơi cảm xúc và trải nghiệm văn hóa kết hợp, mang đến cho du khách những kí ức khó quên.
Hãy cùng TRIPMAP khám phá qua bài viết này nhé
Lễ hội Cấp Sắc (Lễ Lập Tịnh) của người Dao
Sơ lược về Lễ hội Cấp Sắc
Lễ hội Cấp Sắc tại Hà Giang không chỉ là biểu tượng của nền văn hóa đa dạng của Việt Nam, mà còn là phần không thể thiếu trong cuộc sống tâm linh và tinh thần của người Dao. Lễ hội Cấp Sắc diễn ra mỗi năm vào tháng 11, 12 hoặc tháng Giêng, là một sự kiện văn hóa truyền thống đặc sắc và trang trọng của người Dao ở thôn Nậm Đăm, huyện Quản Bạ. Đây là thời điểm sau mùa gặt, con người ở đây có nhiều thời gian để tổ chức và tham gia lễ hội.
Lễ hội Cấp Sắc chỉ cấp sắc cho tối đa 13 người, và theo truyền thống nếu số lượng người tham gia ít hơn thì phải là số lẻ mới được tham gia, trong đó bao gồm cả thanh thiếu niên và người trưởng thành từ 12 – 30 tuổi, thậm chí là những người lớn tuổi.
Theo truyền thống của người Dao, chỉ có những người đã trải qua Lễ hội Cấp Sắc mới thực sự trở thành người trưởng thành, được tham gia vào các công việc quan trọng trong cộng đồng và gia đình, và được công nhận là con cháu của Bàn Vương. Ngược lại, những người chưa trải qua lễ này, dù đã lớn tuổi, vẫn chỉ là trẻ con trong mắt xã hội.
Lễ hội Cấp Sắc thường diễn ra tại nhà trưởng họ tộc và được tổ chức rất cẩn thận và trang trọng, vì nó mang đầy ý nghĩa tâm linh và giáo dục. Các rước lễ và nghi thức được thực hiện dưới sự chứng kiến của tổ tiên và các quan âm binh, tăng thêm giá trị giáo dục cho sự kiện. Lễ hội Cấp Sắc có nhiều cấp bậc khác nhau, từ việc cấp 3 đèn và 36 binh mã cho người thụ lễ ở bậc đầu tiên, đến 7 đèn và 72 binh mã ở bậc thứ 2, và cuối cùng là 12 đèn và 120 binh mã ở bậc cao nhất. Người nam trải qua tất cả các cấp bậc này sẽ trở thành người trưởng thành và có quyền cúng bái.
Các nét đặc sắc trong nghi lễ của Lễ hội Cấp Sắc
Các gia đình có thành viên sắp thực hiện nghi thức Cấp Sắc tại Hà Giang của người Dao phải chuẩn bị lễ vật và mời thầy cúng kiểm tra ngày và tháng thuận lợi vài tháng trước lễ hội. Họ hàng của họ cũng phải cùng nhau lên kế hoạch và chuẩn bị mọi thứ cho sự kiện quan trọng này. Mỗi người tham gia phải mang rượu, tiền và đảm nhiệm các trách nhiệm khác nhau như mời mọi người trong làng, nấu nướng, dọn dẹp và chuẩn bị trang phục cho thầy cúng.
Người tham gia lễ cấp sắc phải kiêng kỵ các hành vi như hát hò, tranh cãi, ngủ chung và nói lời tục tĩu, không được tiếp xúc với phụ nữ. Mỗi buổi lễ cấp sắc yêu cầu sự hiện diện của ít nhất sáu thầy cúng và việc tuân thủ nghi thức và thủ tục khác nhau.
Vào ngày đã định, Lễ hội Cấp Sắc sẽ diễn ra trong 3 ngày liên tục( ngày nay thì nghi thức đã được rút gọn xuống 2 ngày hoặc ít hơn). Nghi thức, thủ tục và các thầy cúng sẽ thực hiện các nghi lễ tẩy uế, đánh trống để mời tổ tiên và thần linh, xin phù hộ cho buổi lễ và những người trẻ trưởng thành.
Các thầy cúng sẽ thực hiện các nghi thức cầu nguyện ở bàn thờ tổ tiên và các thần linh mà người Dao tin tưởng và tôn kính. Khi thực hiện lễ, họ phải đọc các bài cúng, múa và thể hiện sự tôn trọng theo phong tục của người Dao.
Người tham gia lễ, cùng với vợ đã kết hôn (nếu có), sẽ thực hiện các động tác nghi lễ dưới sự hướng dẫn của các thầy cúng. Sau đó những người thụ lễ sẽ phải ngồi xổm không động đậy, không được buông tay chân, và các ngón tay phải đan chéo vào các ngón chân khoảng một giờ. Sau khi hết thời gian họ sẽ được thầy cúng đẩy nhẹ xuống một chiếc võng đã chuẩn bị sẵn.
Sau cùng, khi mọi nghi thức đã hoàn thành, lễ hội chính thức kết thúc nhưng người được cấp sắc vẫn phải thực hiện một số nghi lễ khác để hoàn tất quá trình trở thành người trưởng thành trong cộng đồng Dao. Vào ngày Tết âm lịch, người được cấp sắc phải tiếp tục thăm và tạ ơn thầy cúng (gọi là lễ tạ ơn, lễ bái sư ngày tết), mang theo lễ vật và giấy cúng, kết thúc hoàn toàn quá trình này và đánh dấu sự hoàn thành trong việc trở thành một phần của thế giới tâm linh của dân tộc Dao.
Tất cả những phong tục và nghi thức này không chỉ là minh chứng của sự kính trọng và tôn vinh văn hóa, mà còn là cách để giáo dục thế hệ trẻ về giá trị truyền thống, đạo đức và trách nhiệm công dân, góp phần bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa độc đáo của người Dao trong thời đại hiện đại.
Lễ hội Mùa Xuân của người Lô Lô
Người Lô Lô ở Hà Giang có một phong tục lễ hội mùa xuân độc đáo và trang trọng. Từ 28 đến 29 tháng Chạp, người dân tất bật quét dọn nhà cửa, mang ý nghĩa của việc loại bỏ sự rủi ro và uế tạp của năm cũ để đón nhận may mắn và tài lộc cho năm mới. Trong buổi chiều của ngày 30 Tết, mọi nhà đều tổ chức bữa cơm tất niên, nơi mà mọi thành viên trong gia đình đều quay quần bên nhau, thực hiện các nghi thức tâm linh để kết nối với ông bà, cha mẹ và tổ tiên.
Không chỉ có vậy, tất cả mọi thứ trong gia đình từ công cụ đến cây cỏ đều được “niêm phong”, đánh dấu sự nghỉ ngơi và sự trang trọng của mùa lễ hội. Tất cả đều được dán giấy quét màu vàng hay màu bạc để các vật này được “nghỉ Tết” và con người không được chạm đến hay di chuyển đi nơi khác. Ngày giao thừa là ngày nhộn nhịp và vui vẻ nhất trong năm, khi mọi người thức thâu đêm, cùng nhau bên bếp lửa, kể chuyện cổ tích, nhâm nhi rượu. Thanh niên, thiếu nữ thì đi qua các nhà “lấy trộm” vài thanh củi, mấy ngọn rau hay chỉ là vài cành ngô khô đem về nhà để xin lộc đầu năm. Đèn và đuốc được thắp sáng khắp nơi, mang đến bầu không khí rộn ràng và ấm áp.
Một điều thú vị nữa là cả làng đều chờ đón tiếng gà gáy đầu tiên để bắt đầu đón giao thừa. Khi tiếng gà vang lên, mọi người trong làng sẽ cùng nhau kêu gọi và chúc mừng năm mới. Họ thắp hương, cúng tổ tiên, và mời họ hàng, tổ tiên về sum họp cùng mình. Tiếng động vang lên từ mọi nơi, từ tiếng heo kêu đến tiếng chó sủa, tạo nên bức tranh sôi động và náo nhiệt của dịp lễ.
Tết cũng là thời gian để gặp gỡ gia đình. Dù ai có đi đâu, làm gì, mỗi khi Tết đến, họ đều muốn trở về và tạ ơn tổ tiên. Đối với người Lô Lô, không chỉ quan niệm vật chất mà còn ý nghĩa tâm linh là quan trọng, và họ sống với tâm thức về tổ tiên và sự biết ơn đối với ông bà, cha mẹ của mình.
Lễ hội mùa xuân của người Lô Lô không chỉ là biểu tượng của sự kết nối gia đình, sự tôn trọng tổ tiên mà còn là biểu tượng của tình yêu thương, sự sum họp và tâm linh, là một phần không thể tách rời của nền văn hóa đa dạng và phong phú của Việt Nam.
Lễ hội Gầu Tào của người H’Mong
Lễ hội Gầu Tào, với bản sắc văn hóa độc đáo và lịch sử lâu dài, là sự kiện nổi bật nhất trong cộng đồng người H’Mông ở Hà Giang, Việt Nam. Là một tỉnh biên giới phía Bắc, Hà Giang tự hào với đa dạng văn hóa và sắc tộc, trong đó người Mông chiếm một tỷ lệ đáng kể.
Lễ Gầu Tào không chỉ là một sự kiện văn hóa truyền thống mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và sự tôn trọng đối với tổ tiên và thần linh. Mỗi khi xuân về, lễ hội này là khoảnh khắc mà người dân đổ về, tụ họp để cùng chia sẻ niềm vui, hạnh phúc và hi vọng. Đây là thời điểm họ cúng bái, tạ ơn và cầu mong cho một tương lai tốt đẹp hơn. Lễ hội này diễn ra hàng năm và thường kéo dài trong 3 ngày, mặc dù đôi khi cũng được tổ chức gộp 3 năm 1 lần trong 9 ngày liên tiếp.
Hình ảnh những cây nêu cao, trang trí bằng chùm ngô và chùm thóc, không chỉ là biểu tượng của sự sống và tình yêu thương mà còn là dấu hiệu của việc lễ hội đang diễn ra. Gia chủ tổ chức lễ Gầu Tào không chỉ để thể hiện lòng kính trọng đối với tổ tiên mà còn để cầu mong mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no. Mâm cơm lễ với đầy đủ các món ăn, thịt, rượu và bánh ngô, cũng như giấy tiền và xôi ngũ sắc, đều được chuẩn bị kỹ lưỡng. Mỗi món ăn, mỗi sắc màu đều mang ý nghĩa riêng, là bản giao hưởng ẩm thực đầy màu sắc và hương vị. Sau những giờ phút cúng bái trang trọng, mọi người quây quần, cùng nhau thưởng thức mâm cơm và chia sẻ những câu chuyện, những ký ức và những ước mơ.
Lễ hội Gầu Tào, một biểu tượng văn hóa đặc sắc của người H’Mông, không chỉ đưa ra không gian để mọi người thể hiện lòng kính trọng và lòng biết ơn đối với tổ tiên, mà còn là dịp để họ gặp gỡ, giao lưu và chia sẻ niềm vui. Họ giao lưu với nhau bằng điệu khèn, điệu múa và những câu hát giao duyên truyền thống. Cùng nhau nhâm nhi chén rượu ngô ấm nồng, thưởng thức những món ăn đặc sản, cười nói kể chuyện, gửi đến nhau những lời chúc tốt đẹp cho năm mới.
Sự vui nhộn và sôi động của lễ hội thu hút không chỉ người dân địa phương mà còn khách du lịch từ khắp nơi. Các trò chơi dân gian đầy màu sắc và thú vị, là điểm nổi bật trong lễ hội, hòa mình vào váy áo rực rỡ của những chàng trai và cô gái trẻ tham gia lễ hội. Đây không chỉ là dịp để giới trẻ tìm hiểu về truyền thống của mình mà còn là dịp để họ tìm hiểu về nhau, kết nối và giao lưu.
Sau những ngày lễ vui chơi thỏa thích, khi lễ Gầu Tào kết thúc, không khí trở nên trang trọng hơn. Thầy cúng sẽ thay mặt gia chủ tạ ơn tổ tiên, trời đất và xin phép hạ cây nêu. Họ đốt giấy sớ, đem bầu rượu buộc trên ngọn nêu tưới khắp các hướng của đồi núi, kết thúc một lễ hội đầy ý nghĩa và truyền thống.
Lễ hội này không chỉ giúp bảo tồn và phổ biến những giá trị văn hóa truyền thống mà còn tạo cơ hội cho mọi người, đặc biệt là giới trẻ, để hiểu rõ hơn về lịch sử và nguồn gốc của minh, đồng thời kết nối và giao lưu với nhau. Khung cảnh rộn ràng, đầy màu sắc, âm nhạc vui tươi và trò chơi dân gian hấp dẫn là điều không thể thiếu trong mỗi kỳ lễ hội, mang đến không khí sôi động và phấn khởi.
Lễ hội Lồng Tồng của người Tày
Lễ Lồng Tồng của người Tày không chỉ là một sự kiện văn hóa độc đáo mà còn là biểu tượng của niềm tin và hy vọng. Nếu lễ Gầu Tào là biểu tượng của lòng kính trọng và sự yêu thương tổ tiên trong văn hóa H’Mông, thì Lễ Lồng Tồng của người Tày là sự thể hiện ước mong về một tương lai tốt đẹp và hạnh phúc.
Tổ chức vào những ngày đầu tiên của tháng Giêng, Lễ Lồng Tồng là khoảnh khắc để người Tày tỏ lòng biết ơn đến các vị thần và tổ tiên, cầu cho một năm mới an lành và thịnh vượng. Trong lễ này, vị thầy cúng được tín nhiệm sẽ đọc khấn, thay mặt gia chủ và bản làng cầu các vị thần và tổ tiên ban phước lành, cho mùa màng bội thu và cuộc sống yên bình, đầy đủ.
Sự hòa mình trong nghi lễ, tiết mục văn nghệ và trò chơi dân gian đã tạo nên không khí sôi động và rộn ràng trong lễ hội. Điệu hát then, hát cọi của những chàng trai, cô gái trong trang phục truyền thống rực rỡ đã đưa không khí lễ hội lên đỉnh điểm. Các trò chơi như kéo co, đẩy gậy và ném còn không chỉ tăng thêm phần vui nhộn cho lễ hội mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và tình cảm cộng đồng.
Đặc biệt, trò chơi “ném còn” không chỉ là một phần của vui chơi mà còn chứa đựng ý nghĩa tâm linh. Nếu quả còn được ném trúng vòng tròn tâm giấy hồng, nó sẽ mang lại may mắn, bình an và đủ đầy cho tất cả mọi người trong bản làng, và người ném trúng sẽ trở thành người may mắn nhất trong năm.
Lễ Lồng Tồng không chỉ phản ánh sự đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam mà còn là minh chứng cho sức sống mãnh liệt và tinh thần dân tộc của người Tày. Đây là dịp để họ không chỉ thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với tổ tiên và thế giới tâm linh mà còn là cơ hội để gặp gỡ, giao lưu và kết nối, cùng nhau chia sẻ niềm vui và ước mơ.
Lễ hội Chợ tình Khâu Vai
Chợ tình Khâu Vai, hay còn được biết đến với tên gọi chợ Phong Lưu, là một phiên chợ đặc biệt ở Hà Giang, nơi việc bán mua không được coi là quan trọng. Trái lại, chợ này là một nơi bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc trong khu vực. Chợ tình Khâu Vai có một lịch sử hơn 100 năm và diễn ra hằng năm vào ngày 27/3 âm lịch, trở thành điểm hẹn tình cảm và văn hóa không thể thiếu đối với cộng đồng dân tộc nơi đây.
Lịch sử hình thành Chợ tình Khâu Vai
Từ “Khau Vai” trong tiếng Tày-Nùng có nghĩa là “đèo gai”, nhưng nhiều tư liệu lại sử dụng tên thành “Khâu Vai”. Nơi này còn được du khách khi tới thăm Hà Giang đùa gọi là chợ Phong Tình.
Chợ tình Khâu Vai có nguồn gốc từ một truyền thuyết về mối tình của chàng Ba từ dân tộc Nùng và nàng Út từ dân tộc Giáy. Dù tình yêu của họ rất mãnh liệt, nhưng vì họ thuộc về các dân tộc và tộc trưởng khác nhau, có các tổ tiên và phong tục tập quán khác biệt, mối tình của họ đã bị cấm đoán. Tình hình trở nên tồi tệ hơn khi Ba là người nghèo, trong khi Út lại là con gái của tộc trưởng dân tộc Giáy. Họ đã quyết định trốn lên núi Khâu Vai để có thể ở bên nhau. Dưới làng, các thành viên trong gia đình và tộc của Út đã tụ tập, mang theo vũ khí để chửi bới và tấn công gia đình của Ba, và gia đình Ba cũng đã phản kháng.
Chứng kiến cảnh tượng gia đình và dòng tộc của mình đánh nhau vì mình, họ đau đớn và quyết định chia tay, trở về và thực hiện bổn phận của mình với gia đình và tộc của mình. Họ đã hẹn nhau mỗi năm vào ngày 27/3 âm lịch sẽ gặp lại nhau tại Khâu Vai để trò chuyện và chia sẻ về cuộc sống trong suốt thời gian xa cách. Sau mỗi cuộc gặp, họ sẽ trở lại với cuộc sống thường ngày của mình. Khi về già, trong ngày cuối cùng của đời mình, họ đã đến nơi này, ôm chặt lấy nhau và cùng nhau rời khỏi thế gian này vào cùng một ngày, 27/3. Dân làng đã xây dựng hai miếu để tưởng nhớ về họ và tổ chức chợ tình Khâu Vai vào mỗi ngày 27/3 âm lịch để tưởng nhớ về mối tình của họ và làm nơi gặp gỡ cho những đôi nam nữ có duyên nhưng chưa thành phận.
Đặc sắc của Chợ tình Khâu Vai
Cứ vào ngày 27/3 âm lịch hàng năm, những chàng trai và cô gái dân tộc khoác trên mình những bộ trang phục đẹp nhất. Chợ này không chỉ là nơi bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, mà còn là một biểu tượng cho mối tình trong sáng và những giá trị nhân văn cao đẹp.
Trước đây, chợ tình Khâu Vai là chợ của những mối tình trắc trở. Những người yêu nhau nhưng không lấy được nhau vì những ràng buộc của lễ giáo phong kiến và tập tục lạc hậu đến chợ để tâm sự và thông báo tình hình hiện tại của nhau. Họ coi đấy là trách nhiệm đối với đời sống tinh thần của nhau và không ghen tuông, hẹn đến chợ năm sau lại tới. Tuy nhiên, từ năm 1991, chợ đã trở nên phổ biến hơn, thu hút nhiều thanh niên nam và nữ các dân tộc trong vùng đến vui xuân và tìm bạn tình.
Mỗi lễ hội đều sẽ có phần lễ và phần hội. Phần lễ, người dân Khâu Vai dâng lễ lên miếu Ông và miếu Bà để nhớ về nguồn cội và tôn vinh tình yêu lứa đôi. Trong phần hội, du khách có cơ hội tham gia vào nhiều hoạt động phong phú, từ trình diễn âm nhạc đến trò chơi dân gian như: Trình diễn thổi khèn H’Mông, trình diễn múa kiếm, múa trống của dân tộc Giáy, múa nhảy lửa của dân tộc Lô Lô, múa trống đồng, múa kéo nhị, điệu nhảy trên cây của dân tộc Lô Lô thị trấn Mèo Vạc, hát dân ca dân tộc Nùng, hát đối giao duyên của dân tộc Nùng, Giáy… các trò chơi dân gian: Thi leo cột chinh phục tình yêu, thi tung còn giao duyên, thi đánh yến, thi ném pao, thi địu nước, thi bắn nỏ, thi bịt mắt bắt vịt, thi giã bánh giày… Ngoài ra lễ hội chợ tình Khâu Vai còn có nhiều hoạt động trải nghiệm như thưởng thức văn nghệ chợ đêm hay đi thuyền trên sông Nho Quế.
Chợ Phong lưu Khâu Vai không chỉ là nơi giao lưu và bảo tồn văn hóa, mà cũng là một sản phẩm du lịch thu hút, góp phần quảng bá Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn.
Lễ liếm Lưỡi Cày của người Cờ Lao
Lễ hội Liếm lưỡi cày là một sự kiện truyền thống và quan trọng nhất trong năm của người Cờ Lao, tổ chức vào Tết Đoan Ngọ, hay ngày 5/5 âm lịch, được coi là quan trọng hơn cả Tết âm lịch. Nó không chỉ là một dịp để cảm ơn Hoàng Vần Thùng – nhân vật huyền thoại có công dựng nên cơ nghiệp cho dân tộc, mà còn là phương tiện để xua đuổi tà ma, tránh tật bệnh, và đón may mắn, bình an.
Hoàng Vần Thùng, ông vua của người La Chí, đã từng thống lĩnh vùng Tây Côn Lĩnh hàng trăm năm trước và là người đã khai thác gỗ ngọc am ở đây để bán sang Trung Quốc, thu về lợi nhuận lớn. Ông dùng tiền này để tạo công ăn việc làm cho người Cờ Lao, nên được họ tôn kính và coi là ông vua của mình, và họ đã lập đền thờ ông ở bản Phìn Sư.
Trong lễ hội, người Cờ Lao tổ chức cúng bái Hoàng Vần Thùng và thực hiện nghi thức độc đáo, đó là liếm lưỡi cày đã được nung đỏ. Lưỡi cày không chỉ quan trọng trong sản xuất mà còn là biểu tượng linh thiêng, được sử dụng để xua đuổi ma quỷ. Thầy cúng của người Cờ Lao, người được bầu chọn bởi nhân dân và có uy tín, chủ trì nghi thức này và thực hiện nó đến suốt cuộc đời.
Cuối cùng, sau khi thực hiện các nghi thức cúng lễ cầu kỳ, thầy cúng liếm lưỡi cày nung đỏ trước sự chứng kiến của mọi người. Không có dấu hiệu bỏng hay tổn thương nào trên miệng hoặc lưỡi của ông, mọi thứ đều hoàn toàn bình thường. Sự kiện kết thúc với thầy cúng và người dân cùng đi ba vòng xuôi và một vòng ngược, để đẩy tà ma đi và đón nhận sự may mắn và bình an.
Lễ hội Cầu Trăng của người Tày
Lễ hội Cầu Trăng Hà Giang là một sự kiện văn hóa đặc sắc, tập trung phản ánh nền văn hóa phong phú và đặc trưng của người dân tộc Tày ở Hà Giang, một tỉnh miền núi phía Bắc của Việt Nam. Dân tộc Tày chiếm khoảng 25% dân số của tỉnh này và có rất nhiều các truyền thống và phong tục riêng biệt.
Sơ lược về Lễ hội Cầu Trăng
Lễ hội Cầu Trăng được tổ chức vào ngày Rằm tháng Tám âm lịch hằng năm, kéo dài 2 ngày từ 14 đến 15 và diễn ra tại các thôn và xã trên khắp tỉnh. Mỗi xã tổ chức lễ hội riêng với quy mô phụ thuộc vào số dân của mỗi khu vực. Mặc dù chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, lễ hội này lại thu hút sự chú ý và tham gia của rất nhiều người dân địa phương và du khách. Nổi bật nhất là lễ hội tại thôn Bản Loan, xã Yên Định, huyện Bắc Mê, nơi thu hút sự tham gia đông đảo và là địa điểm lớn nhất để tổ chức lễ hội Cầu Trăng.
Tại lễ hội, người tham gia có thể chứng kiến và thưởng thức nền văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày, từ trang phục truyền thống đến các bài hát, điệu nhảy, và câu chuyện dân gian. Ngoài ra, lễ hội còn là cơ hội để thưởng thức ẩm thực truyền thống của người Tày, bao gồm cơm lam, rau rừng, mắm thịt lợn, mắm cá chép, trám muối và xôi ngũ sắc, tất cả đều thơm ngon và đặc sắc. Lễ hội Cầu Trăng không chỉ là biểu tượng của sự tự hào và bản sắc văn hóa của người dân tộc Tày mà còn là cơ hội để mọi người gặp gỡ, giao lưu và tìm hiểu về nhau, cũng như để du khách khám phá và trải nghiệm nền văn hóa độc đáo và cuộc sống của cộng đồng dân tộc thiểu số ở vùng cao.
Nét độc đáo của Lễ hội Cầu Trăng
Phần lễ của lễ hội Cầu Trăng Hà Giang bắt đầu từ tối ngày 14/8 âm lịch, khi ánh trăng bắt đầu chiếu sáng. Các già làng tiến hành cúng thổ công chúa bản tại miếu linh thiêng để xin phép tổ chức lễ hội vào ngày hôm sau. Đến tối ngày 15/8, khi trăng lên, các nghi thức và lễ cúng được tổ chức để tỏ lòng thành kính với thổ công và thần linh. Một nhóm người trong bản sẽ múa quanh bàn cúng đến khi nghi thức khai hội đón trăng hoàn tất.
Phần hội, tức là phần vui chơi, tổ chức sớm hơn để mọi người có thời gian tham gia nhiều hoạt động hơn. Dân làng múa và chơi từ sáng, thể hiện niềm vui và hạnh phúc của mình. Họ cũng tham gia lễ hội ẩm thực, nơi mỗi đội thi nấu các món ăn truyền thống của người Tày. Mọi người tham gia các trò chơi dân gian và khi mệt, họ quây quần thưởng thức các món ăn và rượu truyền thống.
Lễ hội Cầu Trăng chính thức kết thúc khi trăng lên đỉnh. Mọi người tiếc nuối, lưu luyến, gửi đến nhau lời chúc và lời ca. Già làng phát hạt giống cho mọi người, chúc phúc cho mùa màng mới và cuộc sống ấm no.
Ý nghĩa của Lễ hội Cầu Trăng
Lễ hội Cầu Trăng tại Hà Giang là biểu tượng của niềm tự hào và tín ngưỡng tâm linh của dân tộc Tày, tổ chức với hy vọng nhận được sự chúc phước và bảo vệ từ Mẹ Trăng và 12 nàng tiên, những vị thần được cho là luôn theo dõi và che chở cho cuộc sống và mùa màng của bà con trong làng. Lễ hội được tổ chức vào đêm Trung Thu, thời điểm mà ánh trăng huyền bí và đẹp nhất, không chỉ để tri ân những vị thần mà còn là cơ hội để mọi người trong bản gặp gỡ, giao lưu, kết bạn và tìm kiếm người bạn đời.
Lễ hội này không chỉ là biểu hiện của sự vui mừng và quan trọng trong cộng đồng người Tày ở Hà Giang mà còn là dịp để mọi lứa tuổi trong bản đều có thể tận hưởng niềm vui và hạnh phúc. Các cặp đôi trẻ có cơ hội cất cao tiếng hát, kể lể tình yêu và giao duyên, trong khi người già có thể ôn lại kỷ niệm và chia sẻ về công việc và thành tựu trong năm qua. Các em nhỏ thì thích thú với việc đua nhau chơi và vui vẻ dưới ánh đèn ông sao, phá cỗ trong tiếng cười giòn tan.
Cả làng đều tập trung, gặp gỡ và hòa mình vào không khí tưng bừng của lễ hội, đều ước ao cho sự bình an, may mắn và thịnh vượng, và cho một tương lai tốt đẹp hơn, dưới sự che chở của Mẹ Trăng và các nàng tiên. Lễ hội Cầu Trăng không chỉ giúp củng cố mối quan hệ cộng đồng mà còn là cầu nối tinh thần giữa các thế hệ và giữa con người với thiên nhiên và vũ trụ.
Lễ hội Nhảy Lửa của người Pà Thẻn
Lễ hội Nhảy lửa, còn được biết đến với tên gọi Lễ hội Cầu lửa, là một lễ hội truyền thống vô cùng ý nghĩa và tốt đẹp của người Pà Thẻn, đặc biệt là cư dân sống tại thôn My Bắc, xã Tân Bắc, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang. Lễ hội này thường được tổ chức vào ngày 16/10 âm lịch mỗi năm, đúng vào thời điểm mùa màng đã được thu hoạch hoàn tất.
Ý nghĩa của Lễ hội Nhảy Lửa
Lễ Nhảy lửa là biểu hiện của niềm tin sâu sắc của người Pà Thẻn vào thế giới thần linh và sức mạnh siêu nhiên, đồng thời là dịp để họ tạ ơn trời đất và cầu chúc cho một tương lai tốt lành, mùa màng bội thu, và sự may mắn. Lễ hội đánh dấu sự kết thúc của mùa gặt và mang lại sự ấm áp, may mắn để chống lại sự khắc nghiệt của mùa đông.
Nghi lễ của lễ hội được tổ chức tại các khu vực văn hóa cộng đồng và chia thành hai phần chính: nghi lễ cúng kéo dài khoảng 3 – 4 tiếng trước khi mặt trời lặn và phần nhảy lửa diễn ra trong khoảng 1 tiếng sau khi trời tối. Cả hai phần đều là biểu tượng của lòng biết ơn và hy vọng, và đều có ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
Lễ Nhảy lửa không chỉ gắn kết cộng đồng mà còn giúp bảo tồn và truyền bá giá trị văn hóa truyền thống, là minh chứng cho sự phát triển và quá trình lao động, chế ngự thiên nhiên của người Pà Thẻn. Lễ hội này là dịp để mọi người cùng nhau chia sẻ niềm vui, tình yêu quê hương và lòng tự hào dân tộc, và là nơi để các thế hệ có thể học hỏi và kính trọng giá trị của quá khứ.
Đặc sắc của Lễ hội Nhảy lửa
Phần đặc sắc nhất của lễ hội Nhảy lửa là khi trời đã tối, thầy mo sẽ tổ chức nghi lễ để mời thần linh và “âm binh” xuống tham gia. Ông ngồi trên chiếc ghế, cầm que sắt và gõ vào thanh sắt phát ra âm thanh liên tục trong suốt 4 giờ, mời gọi thần linh và âm binh nhập vào các học trò. Trước mỗi buổi lễ, ông cúng khấn và phù phép để trao sức mạnh phi thường cho những người đàn ông Pà Thẻn, cho phép họ “khiêu vũ” giữa đống lửa cháy rực.
Khi nghi lễ mời thần linh kết thúc, nghi lễ Nhảy lửa chính thức bắt đầu. Những thanh niên tham gia sẽ thay phiên nhau nhảy vào đống than hồng, và dùng cả tay và chân để dập tắt lửa. Một điều kì lạ là sau khi nhảy qua đống lửa, họ không hề bị bỏng hoặc thậm chí có một vết trầy nào. Họ mô tả rằng, khi nhảy vào lửa, họ cảm thấy cơ thể lạnh buốt và rung động, không ý thức được việc mình đang nhảy vào đống lửa. Họ chỉ cảm nhận sự nóng rực khi đã ở trong lửa và phải chạy ra ngoài. Họ lặp lại việc này nhiều lần cho đến khi đống than hồng tàn.
Cuối cùng, sau khi lễ hội kết thúc, thầy mo và học trò của ông quay trở lại, tụ tập lại và cảm ơn các vị thần đã tham gia lễ hội với dân làng. Họ cầu xin các vị thần ban phước lành và bảo vệ dân làng, chúc cho mọi người luôn ấm no, mạnh khỏe, và hứa rằng sẽ mời các vị thần tham gia lễ hội Nhảy lửa vào lần tới.
Cả lễ hội, từ nghi lễ mời thần linh đến phần nhảy lửa, đều tượng trưng cho sự kết hợp hòa quyện giữa tâm linh và văn hóa, là sự thể hiện của niềm tin và lòng kính trọng, và là biểu tượng của sự sống và sức mạnh của con người trước thách thức của tự nhiên.
Lễ hội Kéo chày của người Pà Thẻn
Mỗi năm, vào ngày 16 tháng 10 âm lịch, người dân tộc Pà Thẻn ở Hà Giang tổ chức lễ hội kéo chày. Đây là sự kiện văn hóa truyền thống diễn ra song hành với lễ hội nhảy lửa. Đến thăm Hà Giang vào thời gian này, du khách sẽ được chứng kiến nghi lễ tâm linh và văn hóa độc đáo này.
Người Pà Thẻn, còn được gọi là người Pạ Hưng, là một trong 54 dân tộc của Việt Nam, phân bố chủ yếu tại Hà Giang và Tuyên Quang. Khi mùa lúa mùa kết thúc, họ chọn một ngày tốt, thường là ngày 16 tháng 10 âm lịch, để tổ chức lễ hội kéo chày.
Trong lễ hội, có một người thầy có vai trò quan trọng chủ trì. Người này phải có sức khỏe, kỹ năng võ và kiến thức về thần chú. Trước khi lễ bắt đầu, người thầy niệm thần chú và xoay chiếc chày gỗ dài từ 2.5 – 3m. Hai thanh niên mạnh mẽ người Pà Thẻn sẽ ôm chặt chiếc chày ở hai đầu, nhưng dường như chiếc chày có sức mạnh tự nâng lên khỏi mặt đất.
Cuộc chiến để kéo chiếc chày xuống khá khốc liệt, với hàng chục thanh niên trai tráng cùng nhau kéo nhưng không thành công, cho đến khi có người bịt vào đầu trên hoặc dưới của chiếc chày, chiếc chày mới chạm đất. Theo đồng bào Dao, nếu như tham gia trò “vật chày” có thể làm cho đầu chày bên dưới chạm đất thì xem như thắng. Lạ một điều, dù nhiều người tham gia nhưng không thể nào làm cho đầu chày bên dưới chạm đất được… Chỉ đến khi có người buông tay, hoặc người chủ trò hô dừng lại, thì cái chày mới rơi xuống. Cứ như vậy, hết lần này đến lần khác, ai tham gia cũng được, không nhất thiết cứ phải là người Dao đỏ. Lễ hội kéo chày chỉ kết thúc khi chiếc chày đã chạm mặt đất.
Lễ hội kéo chày không chỉ là một truyền thống cộng đồng, mà còn là biểu tượng của sự hài hòa và cân bằng giữa âm và dương, giữa trên và dưới, giữa con người và thiên nhiên. Chiếc chày, biểu tượng của sức mạnh và sự cân bằng, thể hiện mong muốn của người dân Pà Thẻn về một cuộc sống hòa bình, no ấm và hài hòa, và là cầu nguyện cho một mùa màng bội thu và sự bình an cho tất cả mọi người trong bản.
Lễ hội Tam Giác Mạch
Lễ hội hoa tam giác mạch ở Hà Giang là sự kiện thường niên được tổ chức trên cao nguyên đá của vùng đất tận cùng phía Bắc của đất nước, với mục đích ca ngợi sắc đẹp rực rỡ của loài hoa symbolize vùng đất núi non hiểm trở và phổ biến những giá trị văn hóa độc đáo của bà con dân tộc Mông. Lễ hội năm nay 2023, theo kế hoạch sẽ được khai mạc vào ngày 23 tháng 11, và được mong chờ bởi biết bao du khách muốn chứng kiến và tận hưởng sự kiệt tác của thiên nhiên và văn hóa độc đáo.
Tiếp nối thành công từ năm 2017, lễ hội năm nay với chủ đề “Miền hoa – lan tỏa”, hứa hẹn sẽ là điểm đến hấp dẫn nhất khi lễ hội hoa tam giác mạch năm nay được tổ chức vào thời điểm loài hoa này khoe sắc rực rỡ nhất, tô điểm cho bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ của vùng đất địa đầu Tổ Quốc.
Được tổ chức trong bối cảnh của những thảm hoa tam giác mạch ngát hương, lễ hội là sự kiện văn hóa, du lịch quan trọng, thu hút đông đảo du khách và những người yêu hoa, yêu thiên nhiên, đồng thời là nơi gặp gỡ, giao lưu của những tâm hồn đam mê du lịch và khám phá. Nó cũng giúp lan tỏa hình ảnh và giá trị văn hóa của Hà Giang, quảng bá vùng đất này đến bạn bè trong và ngoài nước.
Khách du lịch không chỉ được đắm chìm trong vẻ đẹp kiệt tác của thiên nhiên, hòa mình vào không khí sôi động của lễ hội mà còn có cơ hội khám phá những điểm du lịch nổi tiếng của Hà Giang như Đèo Mã Pì Lèng, Thung lũng Sủng Là và Dinh thự vua Mèo, tất cả đều đươc bao phủ bởi sắc hồng tinh khôi của hoa tam giác mạch.
Sự kiện là động lực mạnh mẽ để thúc đẩy phát triển ngành du lịch tại Hà Giang. Để chuẩn bị cho lễ hội, người dân đã gieo trồng hoa tam giác mạch trong hai đợt, đảm bảo sẽ có hoa khoe sắc trong suốt thời gian diễn ra lễ hội. Nhưng lượng du khách đổ về nơi đây cũng đặt ra thách thức về việc bảo vệ và bảo toàn loài hoa này, cũng như việc quản lý và chăm sóc vùng đất đẹp tuyệt vời này.
Hy vọng rằng, Lễ hội hoa tam giác mạch sẽ diễn ra suôn sẻ và thành công rực rỡ, không chỉ là bản giao hưởng của thiên nhiên mà còn là bức tranh sống động, đa dạng về văn hóa, giúp Hà Giang khẳng định vị thế và tên tuổi của mình trong bản đồ du lịch Việt Nam và thế giới.
Sự đa dạng và phong phú của các lễ hội truyền thống ở Hà Giang không chỉ phản ánh linh hồn giàu có và tinh tế của nền văn hóa địa phương mà còn là nguồn hấp dẫn khó cưỡng cho du khách khắp nơi. Chúng tôi hy vọng rằng, thông qua bài viết này ngoài việc khám phá những lễ hội truyền thống, bạn sẽ có cơ hội đắm chìm trong không khí tưng bừng, trải nghiệm và hiểu sâu hơn về bản sắc văn hóa độc đáo của mảnh đất kỳ diệu này.
Hãy để TRIPMAP làm cầu nối cho hành trình khám phá văn hóa phong phú và đầy màu sắc của bạn tại Hà Giang!
