Đình Quan Lạn

Đảo Quan Lạn không chỉ là là nơi sở hữu cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn là nơi lưu giữ nhiều truyền thống văn hóa và giá trị lịch sử thiêng liêng của dân tộc. Đình làng Quan Lạn là một trong những nơi hội tụ đầy đủ những vẻ đẹp ấy. Đó là ngôi đình cổ linh thiêng tồn tại hàng trăm năm qua, là nơi sinh hoạt văn hóa, tâm linh, chứng kiến nhiều biến cố và những giai thoại lịch sử hào hùng và là niềm tự hào của cư dân trên đảo.

Ngôi đình nhiều năm lịch sử, có vị trí đắc địa

Vị trí địa lý đắc địa

Nằm cách thị trấn Cẩm Phả khoảng 35km, tọa lạc trên bến Đình – một bến thuyền nằm ở trung tâm xã đảo Quan Lạn, Vân Đồn, Quảng Ninh. Đình được xây dựng ở hướng tây, mặt tiền hướng ra biển, lưng tựa vào núi.

Trước mặt biển là ba ngọn Sao Trong, Sao Ngoài, Sao Ơn cách đó vài trăm mét làm bức bình phong tự nhiên chắn gió bão trên biển. Sau lưng là năm quả núi khác làm điểm tựa vững chắc, tôn thêm vẻ uy nghi, hùng vĩ cho đình. Với vị trí này thì đình Quan Lạn đã sở hữu một thế đất đẹp nhất so với các công trình kiến trúc cổ của nước ta từ trước đến nay, thế “Tiền Tam thai, hậu Ngũ nhạc”.

Lịch sử nhiều năm thăng trầm

Vào thế kỉ XVII thời nhà Hậu Lê nền móng đầu tiên được xây dựng trên bến Cái Làng – đây là trung tâm của thương cảng Vân Đồn. Sau đó lại được di chuyển về thôn Nam. Đến thời nhà Nguyễn vào năm Thành Thái thứ 12 ngôi đình một lần nữa được di chuyển về thôn Đoài để xây dựng lại và lấy tên là đình Quan Lạn 2.

Tại đây, ngôi đình đã an tọa bình yên suốt vài trăm năm nay. Dù trải qua nhiêu năm dài của khói lửa chiến tranh nhưng những kiến trúc và điêu khắc cổ ban đầu vẫn còn nguyên vẹn. Sở dĩ, đình nhiều lần di dời vị trí như vậy bởi theo quan niệm phong thủy của cư dân địa phương.

Phong thủy ở vị trí ban đầu không hợp, khiến cuộc sống sinh hoạt, kinh tế của cư dân không thuận lợi, trên đảo hay xảy ra xô xát, cãi vã. Từ khi chuyển đến vị trí như hiện nay thì mọi việc rất thuận buồm xuôi gió.

Đình Quan Lạn linh thiêng 300 tuổi giữa biển khơi

Đình thờ những ai?

Thuộc thế đất có một không hai, được xây dựng theo lối kiến trúc cổ với nhiều họa tiết, điêu khắc vô cùng tỉ mỉ, tinh tế, vừa đậm chất cổ kính, vừa mang hơi hướng của tương lai. Đình là nơi duy nhất thờ tượng Vua Lê Anh Tông – người có công thành lập ra trang, trấn Vân Đồn vào năm 1149 và vị tướng tài ba Trần Khánh Dư trấn ải Vân Đồn.

Ngoài ra, đình còn thờ Dương Không Lộ và “Tứ vị thánh nương”. Họ tin rằng những vị thần này luôn âm thầm soi đường, chỉ lối, bảo vệ cho cư dân trước những cơn thịnh nộ của biển khơi. Đặc biệt hơn nữa là đến nay đình còn giữ được 18 đạo sắc phong của các thời vua Nguyễn như Thiệu Trị, Tự Đức, Duy Tân, Bảo Đại ghi rõ công đức của các bậc tiên liệt.

Đình xây dựng hoàn toàn bằng gỗ quý

Với chất liệu gỗ Mần Lái – một loại gỗ quý hiếm được mệnh danh là “siêu tứ thiết” ngàn năm cũng không bị rỗng “tiêu tâm” như gỗ lim và chỉ mọc trên các núi đá, áng đá cheo leo, hiểm trở ngoài biển khơi. Đình có tới 32 cột cái và 26 cột quân thẳng tắp, chu vi lớn nhất của cột lên đến 3,2 m để chịu lực cho phần mái. Ngoài ra, còn nhiều bộ phận khác đều được sử dụng loại gỗ này.

Vẻ đẹp cổ kính của kiến trúc

Không gian đình

Kiến trúc đình được khai dựng theo hình chữ nhật dạng “nhất ba “. Điều này có nghĩa là một tòa đại đình bề thế trụ giữa những không gian rộng lớn ngầm nói lên sự vĩnh hằng, trường tồn vĩnh cửu cùng trời đất. Ngoài ra, thêm phần hậu cung dạng ống muống được chắp vào thời gian sau tạo nên lối kiến trúc kiểu chữ “Đinh”.

Mái đình

Mái được lợp bằng ngói, nay đã phủ nhiều rêu phong xanh thẫm, là một thiết kế vô cùng hài hòa với thiên nhiên vùng biển đảo. Nhìn từ xa phần mái này vô cùng đồ sộ, xòe rộng ra tứ phía, như một cái ô lớn ,4 góc uốn cong vuốt nằm ngửa lên trời.

Để thêm sự vững chãi, che chắn cho phần khung thì các đường bờ nóc và bờ dải được đắp cao thành đường gân, để dễ dàng chống cự tránh gió bão. Nhìn phần mái như rút bớt chiều cao của đình nhưng không hề nặng mà lại rất uyển chuyển, tinh tế, như một con thuyền nhẹ đang bồng bềnh, nổi trên biển.

Hệ thống cột đình

Làm điểm tựa cho phần mái là hệ thống cột gỗ với những khối gỗ to bản hình trụ và nhiều hình thù khác được lắp ghép vô cùng tài tình, có thể tháo rời và lắp lại một cách chắc chắn trong khi di chuyển. Đầu cột kết nối với nhau bằng những quá giang, những kẻ và xà ngang, xà dọc vững vàng, chắc chắn. Mặt tiền với nhiều hệ thống trấn song tạo độ thông thoáng, làm đường đi cho gió biển. Độ bền vững của kỹ thuật lắp ghép thô sơ, truyền thống này đã được minh chứng qua hàng ngàn năm với hàng trăm trận bão gió mà biển khơi mang đến.

Điêu khắc cùng với họa tiết độc đáo

Trên những cột, khối, hay những thanh gỗ đều được bàn tay tài ba chạm trổ tỉ mỉ, công phu, trau chuốt với nhiều họa tiết sinh động như hình rồng phượng uy nghi, kiêu hãnh, hình những bông hoa, những áng mây ….

Đặc biệt là họa tiết chín con rồng cuộn nhau trên các đòn bẩy hay các bức rồng chớp lửa, rồng cuộn trong mây, rồng trong cuốn thư trên xà ngang, gác mái, trên cửa võng hay kèo..Ngoài ra còn có nhiều họa tiết khác như hình con ngài tằm, con bề bề…..

Có thể nói, điêu khắc trong đình là những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, điêu luyện sản sinh ra từ bàn tay, khối óc, sự tài hoa, uyên bác và là bức tranh sinh động tái hiện cuộc sống sinh hoạt, kinh tế của cư dân lúc bấy giờ.

Du khách khi tới tham quan tại đình Quan Lạn không chỉ được mở rộng tầm mắt với kiến trúc, điêu khắc công trình nơi đây mà còn bị hấp dẫn bởi những lễ hội sôi động thể hiện tín ngưỡng, nét văn hóa truyền thống, và lòng biết ơn với những vị anh hùng có công với đất nước. Vào năm 1990 đã được xếp hạng di tích lịch sử, nghệ thuật cấp quốc gia.