Đền Phù Ủng

Đền Phù Ủng ở xã Phù Ủng, huyện Ân Thi là một di tích lịch sử nổi tiếng của tỉnh Hưng Yên. Đây là nơi thờ danh tướng Phạm Ngũ Lão nhà Trần. Hàng năm, tại đền có tổ chức lễ hội đền Phù Ủng, một trong những lễ hội lớn nhất ở tỉnh Hưng Yên vào dịp đầu xuân. Đây đồng thời cũng là lễ hội có sức hút đối với du khách thập phương bởi những nét văn hóa truyền thống độc đáo…

Giới thiệu đền Phù Ủng

Đền Phù Ủng thuộc làng Phù Ủng, xã Phù Ủng, huyện Ân Thi, Hưng Yên là một quần thể di tích đồ sộ có giá trị kiến trúc và điêu khắc khá quý hiếm, được nhà nước xếp hạng cấp quốc gia năm 1988 và được UBND tỉnh Hưng Yên công nhận Điểm du lịch theo Quyết định số 1575/QĐ – UBND ngày 24 tháng 7 năm 2019. Đền thờ Phạm Ngũ Lão, một trong 4 vị tướng kiệt xuất nhất thời Trần, cùng gia đình.

Tướng quân Phạm Ngũ Lão một danh tướng văn võ song toàn đời nhà Trần, được sử sách ca ngợi như một huyền thoại về người anh hùng trong lòng nhân dân, một biểu tượng sáng chói của tinh thần và khí phách dân tộc. Với những đóng góp to lớn trong cuộc đấu tranh chống quân Nguyên Mông, Phạm Ngũ Lão được nhà vua phong là “Thượng đẳng phúc thần” và được dân làng Phù Ủng lập đền thờ để tưởng nhớ vị tướng tài danh đã mang lại niềm tự hào cho quê hương, đất nước.

Cứ mỗi dịp xuân về, dòng người lại nô nức về đền Phù Ủng để tưởng nhớ tới tướng quân Phạm Ngũ Lão, một vị tướng tài của nhà Trần đã có công đánh tan giặc Nguyên – Mông bảo vệ nền độc lập của đất nước. Lễ hội đã thu hút hàng vạn lượt khách thập phương tới dâng hương, trẩy hội, là một trong những lễ hội lớn, mở đầu cho các hoạt động văn hóa, lễ hội mùa xuân của tỉnh Hưng Yên.

Vẻ đẹp độc đáo đền Phù Ủng

Đây là một quần thể kiến trúc đồ sộ gồm phần chính đền và nhiều công trình phụ trợ hợp thành được phân bố rải rác, xen kẽ với khu dân cư. Theo thuyết phong thủy, khu di tích đền Phù Ủng tọa lạc trên khu đất hình đầu rồng, đây là nơi dương trạch tốt với thế đất “hồi long cát cục”.

Đền được xây dựng từ thế kỷ XIV, trùng tu vào thời Nguyễn, gồm khu đền chính thờ Điện súy Thượng tướng công Phạm Ngũ Lão, bên trái là lăng Phạm Tiên Công (thân phụ), bên phải có đền Mẫu (thờ thân mẫu), Khuê Văn Các kiến trúc hình bát giác. Khu trong được bố cục theo kiểu “Tiền Thần Hậu Phật” gồm đền thờ công chúa Tĩnh Huệ (con gái Phạm Ngũ Lão), chùa Bảo Sơn (Cảm Ân Tự), lăng quốc công Vũ Hồng Lượng.

Do chiến tranh, ngôi đền chính thờ Phạm Ngũ Lão bị đốt phá năm 1948. Ngôi đền hiện nay được trùng tu và khánh thành vào ngày 10 tháng 11 năm Kỷ Tỵ (1989), theo kiến trúc cổ gồm 5 gian tiền tế và tòa Hậu cung kiểu chồng diêm hai tầng tám mái. Tại gian Hậu cung có đặt tượng tướng quân Phạm Ngũ Lão trong thế ngồi trên ngai, gương mặt cương nghị, mình mặc triều phục gồm áo cẩm bào và mũ cánh chuồn… đây là bức tượng đồng nặng hơn 300kg được đúc từ thời Nguyễn. Nơi đây còn có tượng vợ ông là quận chúa Anh Nguyên, con gái Trần Hưng Đạo.

Khu di tích đền Phù Ủng cổ kính, trầm mặc dưới những tán cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Đền Phù Ủng còn nổi tiếng với nhiều bia đá ghi công công đức Phạm Ngũ Lão và lưu danh những người đỗ đạt qua các triều đại.

Lễ hội đền Phù Ủng

Đã thành truyền thống, Lễ hội đền Phù Ủng được tổ chức từ ngày 11 đến ngày 15 tháng giêng hàng năm. Tuy nhiên, ngay từ những ngày đầu tháng, đền đều mở cửa phục vụ du khách thập phương đến dâng hương. Chính hội bắt đầu tổ chức vào ngày 11 tháng Giêng đây là ngày Tướng quân Phạm Ngũ Lão ra quân đánh giặc… Điểm nhấn trong lễ tưởng niệm tại đền Phù Ủng là phần lễ và phần hội kết hợp, vừa trang trọng, tôn nghiêm, vừa rộn ràng, sôi động.

1. Lễ rước long trọng tưởng nhớ Phạm Ngũ Lão

Nét độc đáo của Lễ hội đền Phù Ủng được thể hiện ngay trong phần Lễ mở đầu với nghi thức rước công chúa Tĩnh Huệ từ phủ chúa về lăng Phạm Tiên Công để trình ông và rước về đền Phạm Ngũ Lão để trình cha. Tham gia đoàn rước có các đội cờ lễ, múa lân, rồng, bài vị, đội khiêng kiệu hoa, khiêng kiệu công chúa. Sau nghi lễ rước truyền thống từ phủ chúa về đền, dân làng và du khách tổ chức lễ dâng hương, ôn lại thân thế, sự nghiệp và công lao của Tướng quân Phạm Ngũ Lão với đất nước.

Điểm đặc biệt tại Lễ hội đền Phù Ủng là trong lễ rước, hàng nghìn người dân và khách thập phương đã chen nhau chui qua gầm kiệu với tâm niệm những ước muốn của mình trong năm mới sẽ trở thành hiện thực. Phần Lễ còn được tổ chức trang trọng với các nghi thức cổ truyền như đại lễ, tế nội tán, ngoại tán…

2. Phần Hội thu hút

Sau phần Lễ là phần Hội với các trò chơi dân gian, những môn thể thao, vui chơi tương truyền là do tướng quân Phạm Ngũ Lão nghĩ ra để rèn luyện sức khỏe, ý chí cho binh sĩ và các hoạt động văn hóa nghệ thuật như múa rối, hát trống quân, hát chèo, hát quan họ…

Những năm gần đây, Lễ hội đền Phù Ủng còn tổ chức thêm các trò chơi dân gian thu hút đông đảo du khách đến xem và tham gia. Bên cạnh các trò chơi dân gian, một số hoạt động thể thao như bóng chuyền, cầu lông, cờ tướng… diễn ra sôi nổi giúp người dân được hòa mình vào lễ hội cũng như có dịp vui chơi, nghỉ ngơi, cầu mong một năm may mắn an lành.

Lễ hội truyền thống đền Phù Ủng là lễ hội mang đậm giá trị văn hóa sâu sắc, đây không chỉ là dịp tưởng nhớ công lao của danh tướng họ Phạm mà còn giáo dục cho những thế hệ sau về ý chí vươn lên, về lòng yêu nước, minh chứng về nền văn hiến lâu đời của dân tộc. Lễ hội đền Phù Ủng cũng là một trong những lễ hội lớn trong các hoạt động văn hóa, lễ hội mùa xuân của tỉnh.

Có thể thấy, quần thể di tích lịch sử đền Phù Ủng đã dần trở thành một điểm du lịch thăm quan thu hút đông đảo du khách thập phương vào mỗi dịp Tết đến xuân về. Hằng ngày, mặc dù không phải là ngày lễ chính của đền Phù Ủng, nhưng ngôi đền vẫn được nhân dân khắp nơi tới chiêm bái tham quan và dâng hương bày tỏ lòng biết ơn và cầu mong cho gia đình được bình an khang thái.