Khi du lịch đến vùng biên cận Hà Giang, du khách sẽ bị cuốn hút không chỉ bởi những thảm lúa vàng rộn rã mà còn bởi vẻ đẹp hoang sơ của những cánh đồng hoa tam giác mạch trắng hồng, bao phủ khắp núi đồi. Tuy nhiên, một phần không kém quan trọng trong trải nghiệm này chính là hương vị đặc sản đặc trưng của vùng núi rừng. Đó là hương vị tinh khiết của rượu ngô, món bánh ngô mềm mại, và miếng mèn mén thơm ngon tan trong miệng. Đáng chú ý là những hương vị này không xuất phát từ những nguyên liệu xa xỉ mà được tạo nên từ ngô vàng cao nguyên, nguyên liệu gần gũi với cuộc sống của người dân địa phương. Cùng với đoàn khách của TRIPMAP, bạn có thể theo chân những người dân bản địa và khám phá những bản làng xa xôi của người Mông sau mùa thu hoạch ngô để hiểu hơn về hương vị độc đáo của ẩm thực và cuộc sống của cộng đồng này.
Đặc sản Hà Giang mang hương vị núi rừng được làm từ trái ngô
Ngô vốn dĩ là một là thực phẩm trái mùa của người dân vùng cao, dùng để cứu đói trong những tháng ngày chờ thu hoạch lúa. Với người miền xuôi, ngô được chế biến chủ yếu bằng hình thức luộc, hấp, rang, nổ…nhưng với người vùng cao Hà Giang mà tiêu biểu là người Mông, ngô lại là thực phẩm rất quý giá nên đã chế biến thành rất nhiều món ngon như mèn mén, bánh ngô, rượu ngô. Với cách chế biến đặc biệt những món ẩm thực dân giã này dần đã trở nên phổ biến và trở thành đặc sản ngon của vùng Đông Bắc.
Rượu ngô men say nồng ở Hà Giang
Rượu ngô tinh hoa văn hóa vùng cao
Rượu ngô, một loại đồ uống độc đáo, được coi là biểu tượng ẩm thực của người Mông, đã trở thành một biểu tượng đặc sản của vùng Hà Giang đặc biệt và khu vực Đông Bắc nói chung. Với hương vị độc đáo, nó mang đến một cảm giác ngọt ngào và tươi mát từ ngô nương, cùng với hậu vị cay nồng của men và sự tinh khiết tối đa. Thưởng thức rượu ngô không chỉ là một trải nghiệm ẩm thực, mà còn là một phần tao nhã của cuộc sống của người dân vùng cao. Ở mỗi gia đình, bạn có thể dễ dàng tìm thấy một số hủ rượu ngô, được ủ để sử dụng hàng ngày, chào đón khách mời hoặc để dành trong các dịp lễ hội. Khi bạn đặt chân đến vùng núi cao này, bạn sẽ thấy những hình ảnh của người dân đang nấu rượu, mang rượu ngô đến bàn ăn hoặc nhóm người hòa quyện bên mâm cỗ, thưởng thức chén rượu ngô và trò chuyện vui vẻ cùng nhau.
Rượu ngô ở Hà Giang cơ nhiều loại, rượu ngô vàng, rượu ngô tím, rượu ngô bao tử, rượu ngô men lá. Mỗi loại rượu có cách chế biến khác nhau. Nhưng để đảm bảo giữ được hương vị chuẩn nhất của loại rượu này thì cần có tay nghề nhiều năm kinh nghiệm và cách chế biến tỉ mỉ nhất. Để mang đến hương vị đặc trưng thì loại men được ủ cùng phải là men Hồng Mi.
Tìm hiểu cách chế biến rượu ngô
Để có chén rượu ngô ngon đúng vị thì các công đoạn đều phải rất đảm bảo và được làm hoàn toàn thủ công. Ngô sau khi thu hoạch về người dân phải đem phơi khô, sau đó chọn lọc những bắp đẹp nhất và tỉa lấy hạt đem đi đồ chín. Đồ chín xong ngô phải nhất định được đổ xuống nền đất ẩm đã được giữ sạch, để nguội rồi chế men hồng mi vào rồi mang đi ủ. Thời gian ủ tầm 10 ngày sau đó cho nước suối vào ủ tiếp. Khi đủ thời gian thì sẽ mang đi chưng cất. Để rượu ngô được đầm vị và đậm đà hơn thì sau khi chưng cất người dân sẽ ủ rượu dưới đất. Thời gian ủ càng lâu thì rượu càng thơm ngon và có giá trị hơn loại ủ ít thời gian.
Rượu ngô Hà Giang có màu vàng nhẹ, lấp lánh, với nồng độ rượu vừa phải, tạo cảm giác dễ uống. Để tận hưởng tối đa hương vị độc đáo của loại rượu này, hãy thử từng ngụm một, kết hợp với vài lát thịt nướng trên bếp, trong không gian ấm áp của cao nguyên. Đây thực sự là một trải nghiệm không thể so sánh được.
Người dân Hà Giang khi uống rượu ngô thì uống đến say mềm, uống ở bất cứ lúc nào, uống trong bữa ăn, trong lúc đi chợ, lúc nhà có khách, uống khi có dịp quan trọng. Rượu ngôn đã trở thành một văn hóa, một nếp sống không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của đồng bào dân tộc như món rượu gạo ở miền xuôi vậy.
Bánh ngô món ăn dân dã nhưng đậm nghĩa tình
Đây là một món ăn khá dân giã của người Mông ở Hà Giang và được họ ăn làm để ăn hàng ngày. Món bánh có vị thơm, ngọt dịu và rất bùi, mềm dai tự nhiên. Du khách ai đã từng được nếm qua món bánh này chắc chắn sẽ không quên được vị thơm ngon, béo ngọt tự nhiên của nó. Để thưởng thức được món bánh ngô du khách có thể tới các khu chợ phiên hoặc cách quán ăn ven đường ở các khu phố sầm uất của tỉnh.
Món bánh này làm rất đơn giản và không thêm bất cứ các phụ gia nào. Trước kia người bản mỗi khi làm bánh ngô đều chia sẻ cho nhau ăn. Bánh ngô được chọn từ loại ngô vàng bánh tẻ, người dân thu hoạch về rồi tách lấy hạt, đem đi xay nhuyễn. Sau đó được bọc trong một lớp vải treo lên cao cho chảy hết nước chỉ còn lại bột ngô. Tiếp đó lại đem ủ trong tro bếp khoảng 2 ngày cho hút hết nước rồi lấy ra nặn hình và đem rán hoặc bọc trong lá dong để hấp. Ngày nay để tăng thêm hương vị thì người ta cho thêm ít mật mía, đường hay mật ong vào. Bánh ngô sau khi chín có màu vàng ươm rất bắt mắt.
Mèn mén món cơm vàng của người Mông
Mèn mén, hay còn được biết đến với tên gọi ngô hấp, là một món ẩm thực truyền thống của người Mông, đã tồn tại từ thời xa xưa. Ngày nay, món ăn này đã trở nên phổ biến và được coi là một trong những đặc sản nổi tiếng của cao nguyên. Ban đầu, khi thử mèn mén, bạn có thể cảm nhận được một chút vị ngai ngái và khó ưa, nhưng khi quen rồi, bạn sẽ cảm nhận được hương vị thơm ngon và hấp dẫn tự nhiên của ngô vàng.
Quá trình chế biến mèn mén đòi hỏi sự công phu và tỉ mỉ. Ngô vàng sau khi thu hoạch cần phải được phơi khô, sau đó tách hạt và xay thành bột, sau đó còn phải sàng để loại bỏ các tàn dư. Sau đó, người dân trộn bột với một lượng nước vừa đủ và hấp chín trên bếp lửa. Để đảm bảo độ tơi mềm và xốp, mèn mén thường phải được hấp hai lần. Sau khi hấp chín, mèn mén có thể được thưởng thức cùng với cơm trắng hoặc có thể thêm mắm để tạo nên một bữa ăn thú vị.
Mặc dù mèn mén có vẻ đơn giản, nhưng món ăn này chứa đựng tinh hoa và truyền thống của dân tộc, và đã trở thành một trong những đặc sản đặc biệt của Việt Nam.
Nhờ ba món ẩm thực độc đáo được chế biến từ ngô, nguyên liệu quý giá của cao nguyên Hà Giang, du khách có cơ hội trải nghiệm không chỉ hương vị tự nhiên của khu vực cao nguyên mà còn khám phá sâu hơn về văn hóa, phong tục, và cuộc sống gian dị của cư dân địa phương. Rượu ngô, bánh ngô, mèn mén, mặc dù dường như đơn giản, nhưng đối với người dân ở vùng cao, chúng đại diện cho sự giàu có và hương vị truyền thống đã nuôi dưỡng họ suốt nhiều thế kỷ. Những sản phẩm độc đáo này thể hiện sự sáng tạo không ngừng của người dân và đáng được tôn vinh và bảo tồn.
