Đền Cửa Ông

Tham quan du lịch tại những đền, chùa, khu vực linh thiêng là lựa chọn của ngày càng nhiều những khách du lịch cũng như tín đồ tâm linh tứ phương. Đặc biệt, với nền văn hóa dân tộc đặc trưng, nước ta có rất nhiều địa điểm du lịch tâm linh được đông đảo du khách lui tới hàng năm. Một địa điểm không quá lớn nhưng chứa đựng nhiều giá trị văn hóa đáng tự hào là đền Cửa Ông – di tích nằm tại tỉnh Quảng Ninh – đang ngày càng thu hút đông đảo du khách ghé thăm.

Nguồn gốc hình thành đền Cửa Ông

Đền Cửa Ông nằm trên một ngọn núi thấp nhìn ra vịnh Bái Tử Long, thuộc phường Cửa Ông, thị xã Cẩm Phả, Quảng Ninh. Nơi đây có cảnh quan tuyệt đẹp, đã được Bộ Văn hóa Thông tin cấp bằng, công nhận là di tích thắng cảnh quốc gia.

Đền Cửa Ông thờ Đức Ông Trần Quốc Tảng, vị tướng trẻ tài ba nhà Trần, con trai thứ ba của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Đức Ông đã có công đánh đuổi quân Nguyên Mông xâm lược và trấn giữ miền Đông Bắc nước ta suốt từ năm 1288 đến cuối đời. Có thể nói, ông có công lao to lớn trong công cuộc bảo vệ nước nhà thời bấy giờ. Bởi vậy, ông được vua Trần Anh Tông phong tước Hưng Nhượng Đại Vương. Vậy nhưng, do có tính cách mạnh mẽ, nhiều khi bất bình với cha, Trần Quốc Tảng bị đày ra Cửa Suốt tỉnh Quảng Ninh trấn giữ bến cảng. Đó cũng là lý do tại sao đền thờ ông lại nằm ở đây.

Địa hình đền Cửa Ông

Địa hình xung quanh đền Cửa Ông là một dải thung lũng hẹp, nằm giữa hai dãy đồi núi cao và chạy dài theo đường 18. Đã từ rất lâu, để đi ra vùng biên giới phía Đông Bắc cần đi bộ qua đền Cửa Ông. Đối với tỉnh Quảng Ninh, Cửa Ông như cái yết hầu nối hai miền Đông Tây rộng lớn, có ý nghĩa địa lý vô cùng quan trọng. Ngày trước, tất cả các cuộc chinh phạt xâm lược phương Bắc hay các cuộc điều binh ra biên giới Đông Bắc của triều đình đều cần đi qua đền Cửa Ông. Tại đây luôn được đặt một đồn binh canh giữ cẩn thận.

Tại vị trí Cửa Ông có thể nhìn ra vịnh Bái Tử Long tạo cho nơi đây một lợi thế lớn về phong cảnh. Đồng thời, vị trí và địa hình nơi đây cũng rất thích hợp để xây dựng và phát triển cảng biển. Do phần vùng vịnh phía Nam nước sâu, lượng phù sa bồi ít, lại thêm sự tĩnh lặng của mặt biển nên rất thích hợp neo đậu tàu thuyền. Từ xa xưa, nơi đây đã được xây dựng một bến thuyền gọi là Cửa Suốt. Nhờ có bến thuyền này mà hoạt động giao thương đường thủy từ đồng bằng sông Hồng tới vùng biên cương Đông Bắc Việt Nam và Đông Nam Trung Quốc phát triển rất tốt.

Khám phá bên trong ngôi đền cổ kính

1. Kiến trúc độc đáo

Không chỉ có giá trị lịch sử to lớn, đền Cửa Ông còn mang ý nghĩa đặc biệt về nghệ thuật, văn hóa dân tộc, thể hiện qua lối kiến trúc cổ kính đặc trưng của người Việt xưa. Toàn bộ đền nằm trên một ngọn đồi không cao lắm, dáng vẻ cổ kính đan xen trong những bóng cây cổ thụ, tạo nên khung cảnh hoa mỹ mà trang nghiêm, tĩnh mịch.

Vật liệu xây dựng đền mang đậm nét văn hóa xưa như đá đúc, vữa hồ pha mật, gạch Bát Tràng, ngói mũi đất nung, gạch lát nền đất sét nung… Kiến trúc trang trí hoa văn, họa tiết Long, Ly, Quy, Phượng… Toàn bộ khung nhà gồm kèo, cầu, trụ,… đều được khắc họa những bức trướng, câu đối sơn son thếp vàng. Tất cả toát lên một vẻ lộng lẫy, cổ điển đặc trưng của những ngôi đền, chùa Việt cổ.

2. Kết cấu các khu vực thờ trong đền

Đền Cửa Ông có ba khu vực chính là đền Hạ, đền Trung và đền Thượng được phân bố ở ba vị trí có chiều cao tăng dần.

Đền Hạ ở dưới cùng là khu vực thờ Mẫu. Khu vực thờ chính là đền Thượng, gồm đền chính thờ Đức Ông Trần Quốc Tảng, lăng Đức Ông, đền Quan Châu, đền Quan Chánh… Ở đây thờ đầy đủ gia thất Trần Hưng Đạo và các vị quan thân cận với ông. Tất cả trong đền lưu giữ 34 pho tượng lớn nhỏ với những nét chạm trổ công phu, mang giá trị nghệ thuật cao.

Lễ hội đền Cửa Ông linh thiêng

1. Lễ hội đền Cửa Ông chính

Tại đền Cửa Ông có nhiều lễ hội được tổ chức trong suốt cả năm. Lớn nhất là lễ hội đền Cửa Ông chính bắt đầu tổ chức từ thế kỉ 14 vào mùng 2 tháng 1 âm lịch hàng năm. Lễ hội này được gắn liền với giai thoại ”Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng ra Cửa Suốt được ba ngày thì trời nổi giông tố. Ông qua đời ở đó, thi hài trôi theo tới Vườn Nhãn (ngày 11/09/1311). Người ta kể lại rằng, vào đêm hôm ấy, mọi người trong vùng đều mơ thấy một người cân đai, áo mũ chỉnh tề đứng ở đình làng nói rằng: “Ta là tướng nhà Trần, nay số đã hết, lại trở về Đồn cũ giữ yên dân nước””.

Vua Trần hay tin, cảm thấy Trần Quốc Tảng là người có công lớn với đất nước, lại linh ứng như vậy, nên truyền lệnh lập miếu thờ tại đây, phong ông là Thượng Đẳng Phúc thần, hàng năm ban 800 quan tiền cúng tế. Từ đó đến nay, lễ hội đền Cửa Ông được tổ chức hàng năm như một nét văn hóa lâu đời, trở thành một trong những lễ hội lớn nhất Quảng Ninh, thu hút du khách thập phương tới thăm viếng, tế lễ.

Lễ hội gồm hai phần chính là phần lễ và hội. Phần lễ gồm các hoạt động khai mạc, lễ rước kiệu Đức Ông, tái hiện thần tích về Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng, lễ dâng hương,… Tất cả đều được thực hiện dưới sự chỉ đạo của ban văn hóa tỉnh Quảng Ninh, có sự xuất hiện của các đại biểu đến dâng hương, đảm bảo diễn ra an toàn, đúng văn hóa, thủ tục…

Phần hội bao gồm nhiều hoạt động, trò chơi dân gian như thi cờ người, cờ bỏi, bịt mắt đánh trống… Những hoạt động diễn ra ngày càng đông vui cùng với việc mở rộng quy mô ngôi đền đã thu hút rất nhiều du khách thập phương.

2. Lễ Cầu siêu, lễ xin ở cửa Đền và dâng hương rước Đức Ông

Lễ cầu siêu được tổ chức rất linh đình, gồm hai hoạt động chính là tế lễ và rước kiệu bài vị Đức Ông. Kiệu được rước từ đền ra đến miếu thờ tại xã Trác Chân (theo truyền thuyết đây là nơi mà Đức Ông trôi dạt vào), sau đó lại quay trở về đền. Lễ rước kiệu này tượng trưng cho cuộc tuần du của Đức Ông.

3. Hội rước Đức Ông hồi cung an vị

Lễ hội này kéo dài trong suốt tháng 3 âm lịch. Nhiều trò chơi dân gian được tổ chức trong dịp này như kéo co, nấu cơm, bịt mắt đánh trống, têm trầu… Tuy thời gian diễn ra dài nhưng lễ hội luôn đông đúc người tham gia đến từ khắp mọi miền.

Với ý nghĩa linh thiêng và giá trị văn hóa lớn lao, đền Cửa Ông là niềm tự hào của người dân mảnh đất Quảng Ninh. Nếu có cơ hội, hãy ghé thăm nơi đây và tham gia vào các lễ hội để cảm nhận không khí vui tươi, náo nhiệt và không thiếu phần trang nghiêm. Đồng thời, đây cũng là một dịp để bạn hiểu hơn về những nét văn hóa dân tộc đặc sắc từ lâu đời của ông cha ta.