Giữa miền đá xám hoang sơ của Cao nguyên đá Đồng Văn, thôn Nặm Đăm (xã Quản Bạ, tỉnh Hà Giang) từng được biết đến như một vùng đất nghèo, nơi người dân chủ yếu sinh sống bằng nông nghiệp tự cung tự cấp. Giao thông cách trở, hạ tầng thiếu thốn khiến cái tên Nặm Đăm gần như chỉ tồn tại trong ký ức của người địa phương.
Thế nhưng bước ngoặt đã đến vào năm 2013, khi thôn được lựa chọn làm điểm phát triển du lịch cộng đồng. Thay vì chạy theo những mô hình du lịch đại trà, người Dao Nặm Đăm quyết định đi con đường riêng: giữ gìn văn hóa, sống đúng với bản sắc, đồng thời từng bước hội nhập với thế giới qua công nghệ số.
Ngày nay, không còn là nơi chỉ có ruộng bậc thang và núi đá, Nặm Đăm đã trở thành điểm dừng chân yêu thích của du khách trong và ngoài nước, nơi bản sắc truyền thống và kỹ thuật số hòa quyện, tạo nên một mô hình du lịch bền vững, hấp dẫn và đặc biệt khác biệt.
Khi công nghệ trở thành cánh cửa kết nối bản làng với thế giới
Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, người Dao ở Nặm Đăm giờ đây có thể giới thiệu homestay, chia sẻ lễ hội, kể chuyện cuộc sống thường nhật lên các nền tảng như TikTok, Facebook, YouTube hay Booking.com. Điều đáng chú ý là, không ai trong số họ là chuyên gia công nghệ hay truyền thông. Họ học từ con cháu, học từ trải nghiệm, và học từ chính sự khao khát đưa hình ảnh quê hương đến gần hơn với thế giới.
Câu chuyện của chị Phàn Thị Điềm – chủ Diềm Bungalow – là một ví dụ sinh động. Khởi đầu bằng một căn nhà sàn giản dị, chị không ngại học cách quay video, chụp ảnh, viết mô tả và tự mình dựng các đoạn clip đăng lên TikTok. Những video ngắn ghi lại khoảnh khắc cuộc sống người Dao – từ thêu váy, gói bánh, nấu bữa cơm – đã lan tỏa mạnh mẽ, mang về lượng người theo dõi lớn và nhiều lượt đặt phòng trực tiếp. Không chỉ có khách du lịch, chị còn nhận được đơn đặt hàng trang phục Dao do chính tay mình làm ra – một hướng đi mới đầy tiềm năng.
Tương tự, chị Lý Thị Liềm – chủ Toong Homestay – là một trong những người tiên phong đưa văn hóa Dao lên mạng xã hội. Instagram, Facebook, TikTok đều được chị tận dụng để kể chuyện bản làng qua hình ảnh: một đám cưới theo nghi lễ truyền thống, một buổi lễ cấp sắc trang nghiêm, hay chỉ đơn giản là trò chơi dân gian buổi chiều. Những nội dung mộc mạc ấy, bằng một cách nào đó, đã chạm đến cảm xúc của người xem – bởi nó chân thật, gần gũi và độc nhất.
Giữ bản sắc trong thời đại số – chìa khóa của du lịch cộng đồng
Điều đặc biệt ở Nặm Đăm là dù mạng xã hội có thể làm thay đổi cách tiếp cận du khách, nhưng không làm thay đổi cốt lõi văn hóa. Người dân nơi đây vẫn mặc trang phục truyền thống mỗi ngày, vẫn giữ nếp nhà trình tường bằng đất sét, vẫn tổ chức lễ hội đúng mùa và đúng cách. Nơi đây không có khách sạn cao tầng, không có hàng quán xô bồ – mà là một không gian sống đậm đặc bản sắc, nơi mỗi du khách đều cảm nhận được mình như đang là một phần của cộng đồng.
Thôn cũng đã đưa ra quy ước không bán đất, không cho thuê đất phục vụ du lịch. Chính quy ước này giúp bảo vệ cảnh quan tự nhiên và giá trị văn hóa, tránh tình trạng phá vỡ không gian sống vì lợi ích kinh tế ngắn hạn. Đó là một lựa chọn dũng cảm – nhưng cần thiết để phát triển du lịch bền vững.
Bên cạnh dịch vụ lưu trú, các homestay tại Nặm Đăm cũng từng bước đa dạng hóa sản phẩm du lịch như: tắm lá thuốc, ngâm chân thảo dược, trải nghiệm ẩm thực người Dao, bán thổ cẩm, thảo mộc – tất cả đều gắn với sinh kế bản địa, tăng thu nhập cho người dân mà không làm mất đi linh hồn bản làng.
Không ít du khách quốc tế sau khi đến Nặm Đăm đã chia sẻ những trải nghiệm xúc động của mình trên mạng xã hội. Như chị Janna Smith – du khách Mỹ – cho biết: “Tôi bị thu hút bởi cách người dân nơi đây sống giản dị nhưng đầy tự hào. Tôi cảm thấy được chào đón và học hỏi rất nhiều điều. Chắc chắn tôi sẽ quay lại – và giới thiệu cho bạn bè biết đến vùng đất tuyệt vời này”.
Những lời kể từ người đi xa chính là minh chứng sống động cho hiệu quả của mô hình du lịch bản địa kết hợp chuyển đổi số. Khi chính người dân kể chuyện quê hương mình một cách chân thành, thì chẳng có chiến dịch truyền thông nào hiệu quả hơn thế.
Nặm Đăm: mô hình du lịch bản địa hiện đại đáng học hỏi
Trong một thế giới mà khoảng cách đang dần bị xóa nhòa nhờ công nghệ, Nặm Đăm không đứng ngoài cuộc. Nhưng bản làng này cũng không đánh mất mình để chạy theo xu hướng. Thay vào đó, họ chọn giữ lấy cái gốc – bản sắc văn hóa – rồi dùng công nghệ như một nhịp cầu đưa hình ảnh ấy đến với thế giới.
Hành trình làm du lịch của người Dao Nặm Đăm không chỉ là câu chuyện về tăng thu nhập, đón khách và bán dịch vụ. Đó còn là câu chuyện về lòng tự hào, sự tỉnh táo và cách một cộng đồng nhỏ bé có thể tạo ra tầm ảnh hưởng lớn – bằng cách giữ gìn chính những gì thuộc về mình.
